REGEZÎ (DOGMATIZIM) Kiryarên regezî , civakê tevahî winda dike û ber bi rûxandinê ve dibe

Nivîs : Melevan Resûl

Li roja 13/4/2012an , yaneya Ehmedê Xanî simînarek ramanî li ser regezperistiyê li gundê Bane Qesrê bi beşdarbûna hejmarek rewşenbîr, niviskar, siyasetvan û xemxurên wêjeya kurdî ji bajarê Dêrika Hemko amade bûn , mijar ji bal mamoste Mihdî Şêx ve hate pêşkêş kirin , rêveberê şevê nivîskar Melevan Resûl destpêkê bi kêlîk bêdeng dest bi vekirina şevê kir , şev li ser du beşan hate belav kirin , di qunaxa yekê de simînervan Mihdî babeta xwe şirovekir,
piştî bênvedanekî di navbirê de hunermend Bavê Elî û şanoger sekvan û Hisên skêçek komîdî bi mijara şevê ve girêdayî pêşkêş kirin û di qunaxa duyem de guftûgo li ser mijarê ji bal mêvanan ve hate zengînkirin .

Li jêr em sernivîsên mijarê xal bi xal radixin .

REGEZΠ ( DOGMATIZIM)
pênasîn , diyarde , rave , sedem , encam û çare


pênasîna regezê : di ziman de tê wateya tund û tûjîtiyê, yan hevgirtin û piştgirtina bi
xizim, kes û karan, hoz û eşîret, etnîk û nijadê ve .
Diyardeyên rêgezperistiyê :
1- Regeziya partîtî : palpiştina çînekê yan cûreyekê yan komeke civakê ya ku alîgirê wê ye û evrabûna rêbaza wan û devlêkirina kesên dij ramanê cihê .
2-Regeza etnîkî ( nijadî ): piştgiriya nijada xwe mina nijadperistiya Osmaniyan ji nijada wan re, û regezperistiya Ereban bi ser nijada wan ve û şerkirin li hember hemû nijadên din .
3- Regeziya olî û baweriyê : ew di navbera bawermendên yek olê de derdikeve mina ( Malikî , Henefî , Henbelî û Şafi-î ).
4- Cihêkirina nijadî : di navbera jin û mêran de, di reng û bîçmeyan de , cihêkirina navbera koçber û mişextan de .
5-Regeziya ramanî : ew jî nepejirandina ramanên başqe ye û ne guhdarkirin û bêpûtedan , û rexnyên tûj û mejîkî hişk .
Ravekirinên çep û çolîtiyê:
1- Dibistana nasîna psîkolojî: ew sedemên van kiryarên çep bi ser derûna psîkolojî ve divegerîne, nimûne dijminahiya li rex hinek kesan derdikeve mina anarjiya germok zêde dimîne û  li benda bêhnberdanê dimîne, li gora pisîkolojnas Mustefa Zêwer dibêje ( tundiya çep diyardeyek civakî ye û ji bingehê xwe ve bi saykolojiya mirovan ve girêdayî ye ).
2- Dibistana civakî : bi dîtina Dorg Hayim bandora civakê û rewşa wê bi rewiştê ve girêdayî ye û mirov mina leystikvan dimîne .
3- Dibîstana diraviya dîrokî : sedemên sereke ne di naskirina diyardeyên ramanî û kartêkirinê de, ev diyarde girêhişka li hev siwar e , hinek jê ji encamên saykolojî ne yan olî ne yan jê siyasî ne û yan jê civakî û ekonomî ne .
Sedemên regeziyê :
1- Gewrebûna kesatî : nola Fir-ewn gotî(tişta ez dibînim hûn bibînin û ez ê ber ê we bidim riya rast ).
2- Nezanîn û paşkeftina zanyarî: nenaskirina kesên din û netêgihiştina zanyarî dihêle ku ber bi pişaftin û nepejirandinê ve here .
3- Evratiya mirovan (xwedawendî ) : her wekî di Qur-ana pîroz de hatî
(اتخذوا احبارهم ورهبانهم أرباباً من دون الله ) .
4- Xwegirtin û asoyê teng: têkilyên wan bi kesên din re nine û di ramanên teng de dimînin , eva jî ber bi terorê ve diçin û nepejrandina tu kesî.
5- Kewdana civakî: kewdana civakî bandora wê li hember reng, cins, hoz û qebîlet û civakê.
6- Têgeha olî ya çewt: nenaskirina têgeha olî dihêle ku bawermend li hember hev derkevin mina dijberiya navbera Musilman û Xiristiyanan de .
7- Windabûna sincî di karanînê de: mina dadmendî û wekheviyê di navbera hemû mirovan de û rêzgirtina bîr û baweriyan .
Encamên regeziyê:
Ev encamên ne rewa hemû dibin sedema belavbûna civakê û tund û tûjîtiya li hember hev û di encamê de şer û pevçûnên dijwar li rû didin .
Bandora oldariyê:
Ola islamî bi dijwarî li hember hemû rengê regeziyê derdikeve , her wekî xwedayê dilovan gotî :
( ولقد كَرمنا بني آدم ) (ياأيها الناس إنا خلقناكم من ذكر وانثى وجعلناكم شعوباً وقبائل لتعارفوا   ) .
Çareserî :
1- Guhdan û xwedî lêderketina bîrewerî û kêrhatiyên civakî û zanistî
2- Girêdan û bestina kongire û yaneyên rewşenbîrî bi hêviya çareseriya van gengeşeyan û sererastkirina hişmendiya civakê .
3-  Dûrketina ji zivirbûn û diyardeyên kuştin û tawanbariyê .
4-  Danûsatndina hişmendî bi rêbazên çep û dijwar re.


شارك المقال :

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

اقرأ أيضاً ...

Salih Cefer



Qedexebûna zimanê kurdî bi salên dirêj bû sedema paşketina hemû cûreyên wêjeya kurdî û bi taybetî jî ya zaravayê kurmancî.
Tevî ku di van salên dawî de li gelek alîyên Kurdistnê rewşa wêjeya kurdî (kurmancî) bi pêşve çûye jî, lê hîn pêwîstîya bi pêşveçûnên bêtir heye.
Kanîyên pêveçûnê pirin, yek ji wan…

Ebdûlazîz Qasim

 

Ji demê hatina Ehmed El-Şerih li ser desthilata Sûriyê, piştî hilweşîna rejîma Esed di 8ê çileya sala borî de û heta îro, bi carekî rewş û rastiya Sûriyê ya civakî, cugrafî, siyasî, etnîkî û olî tê paşguh xistin, bi taybetî hebûna gelê Kurd bi carekî tê paşguh xistin, her bigire…

Amadekirin û kurmacîkirina tekstên stiranan: Ednan Bedreddin

 

Mezher Xaliqî yek ji navdartirîn hunermendn kurd ên sedsala bîstan e. Ew di sala 1938 an de weke zarokê malbateka kurd a oldar li Sune (Sanandaj) hatiye jiyanê. Behremndiya Xaliqî di warên goranîgotin û werzişê de ji salên dibistana seretayî ve derketine pêş. Her di…

Ebdûlazîz Qasim

Di dîroka navçeyê de, hîç erdnîgariyek bi navê Tirkiyê nîne, û deweta Tirkiya li ser sextkariya dîrokê û talankirin, qirkirina Kurd, Ermen û Yonaniyan û herwiha li ser dagîrkirina beşeke mezin ji xaka kurdistan, Yonanîstan, Qubirstan û Ermenistanê hatiye avakirin.

Projeyên Tirkan her ji destpêka xwe ve û heta…