Ji Ristezara Elindê…1.

Mizgîn Hesko

Rist….?!  û di warê zimannasiyê ve, dibe ku hevok bixwe be.
An jî Bendik e, xêzeke kurt e û hin agahiyan nîşan dide û wan tînê holê.
Bi Ingilîzî= Sentence.
Bi Almanî = Satz.

Di heman demê de, gotina / Ristin/ tê wateya sazkirin, diristkirin, afrandina tiştekî nuh .
Mirov dikare bi teşiyê….rîsê xwe birêse : wiha jî û di dem û dewranên berê de, dapîr û dayikên me, „Hirî „ bi teşiyê ve dikirin û jê/ BEN/ çêdikirin .

 

Hêjayî gotinê ye ku Ben/ Werîs /  alaveke girêdanê ye, yan jî, ji bo hevgirtina, hevgirêdana du tiştan tête xebitandin û wiha jî dikare ji bo helawîstkirinê / daleqandinê/ jî pêwîst be.
Di warê zimên de jî hema, hema heman wateyê dide û ji mînakên wê: malbend, kombend, benemal û hwd. Ango girêdana komek ji tişt yan ji kesan bi hev ve.

Benik =  Benik jî, ku benên ziravik û nexişandî ne, berê zarokên sava û nûçêbûyî bi wan dihatin girêdan, ango pêçeka zarokê, ev da ku pişta wî/wê rastir be.
Belê û bi dîtina min û dibe ku şaş bim jî, Ben =Benik jî û ji aliyê Etymolojiyê, nêzîkê vê  jêdera Latînî ye = band, Binde,bindefaden.
Navika jinê jî dikare di heman demê de (ben) be. Ango benê girêdanê di navbera malzaroka dê û navika bebek û hitokê hîn jî ne ji dayik bûyî…?!

Sebaret bi teşiyê û rîsê ku tê ristin, mirovê afrêner jî, gotinên xwe, didirêse û wan bidar ve dike, bi vegotinên herî ciwan, cuda û sosret wan derdibire ..!
Ev vegotin, bi girêdan, bi benên nepenî bi hev ve girêdayî ne û di dawiyê de yek metinê avakirî bi derbirînên cuda tînên holê.
Bêguman û li vir jî… rîs û ristina herî kubar, watedar, xwedan armanc û bedew dikare hişê xwîneran,  bi benikên zêrîn bi xwe ve girê bide.

Hêjayî gotinê ye; ku kurdan û di dem û dewranan de, li gor fêkî ( Sews. mêweyên)  ku di siruştê de heyî, xwarin, vexwarin û şîranî dirist dikirin. Wan jî navikên gwîzan bi darve dikirin û di ava şêrîn yan jî ava hinarê, yan jî ya tirî de dikirin û wiha jî wan Beniyê gwîzan ên xweş çêdikirin. Niha jî ev şêweya şîranî li gundewarên Kurdistanê tên çêkirin, kirîn û firotin jî.
Ristik jî = morîkên ku bidar ve dibin û jin wan ristikan li xwe dikin.
= wekû xemlê û ji alavên ciwaniyê.

Lalezar- Gulzar yan jî Gulîzar = Ji dema Kilasîkên Kurdan:
Tekez ev gotinên hevdudanî û pêkhatî ji du gotinên xûro bi kurdî, dema ku bi hev ve dibin, tên û wateyeke wiha ciwan î ( nuh) din tînin holê.
Di çarînên Baba Tahirê Uryanî de, mirov zêdeyî carekê li rasta ev ê Lalezarê tê. Ango bi wateya zevî û bistanê Laleyan.
Wiha jî kilasîkên me û di metinên xwe,dubeytî û  ristên stûnî de, Gulîzar bi heman wateyê xebitandine.
Ango zevî, bistan û bexçeyên gulan.
Sebart bi kilasîkên me û rastî û vekirî min bi riya pêkanînê, gotina „Ristezar“  afirandiye. Ango ji Rist û Zar, Ristezar tê û zevî, bistan û bexçeyê ristê yan jî ristan nîşan dide.
Ristezar= بستان السرد
Bi vê yekê û bi vê xebitandina nuh, qet xwe şaş nabînim. Zimanê Kurdî pir kûr û dewlemend e û hişkere dibêjim: ku min ev gotinên nuh û bi zanebûn, dane çêkirin û afirandin, ji ber ku pêdiviyeke û divêt ku bête kirin û nemaze di warên wêjeyê û meydana hunerî de. Ev gotinên nuh ji malbata heman zimanî ne û ji rîsê Kurdî ne. Tekez dizî li vir nîne, lê wêrekî û hewildan heye…!!!

*Ji Ristezara Elindê = من اشراقة بستان السرد
* Berhema ku hin caran pê ve mijûl dibim û hin ji nerîn, raman, rojnivîsên xwe tê de dinivîsînim.

شارك المقال :

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

اقرأ أيضاً ...

سەلاح بەدرەدین

لە گەرمەی هەڵكشانی ململانێیەكانی نێوان بەرژەوەندییەكانی هێزە زلهێزەكان لەسەر سامان و سەرچاوەكانی وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و، زیادبوونی خێرایی ڕووبەڕووبوونەوەكانی نێوان لایەنە هەرێمییە حوكمڕانەكان سەبارەت بە دابەشكردنی هەژموون و داگیرسانی پڵیتەی شەڕەكان بەوەكالەت، هەروەها گەشەسەندنی ئەو شەڕانە لەم ساڵانەی دواییدا و، هەڵگیرسانی شەڕ و پێكدادانی توندوتیژیی نێوان هێزەكانی گەلانی زیندوو لە لایەك و، ڕژێمە دیكتاتۆرە…

Tengezar Marînî

Erkên Zimên

Erk ên zimên cihêreng in û dikarin li ser çend beşan werin dabeş kirin. Erk ên herî baş ên zimên ji hêla zimannas Roman Jakobson ve hatine formulekirin, ku şeş erkên bingehîn destnîşan kirine:

Erkê referansê/Lêveger: Ev erk behsa ragihandina agahî û rastiyan dike. Ew di…

EBDILBAQȊ ELȊ

Serok û lȇvegerȇ kurdî Mes’ûd Berzanî ti carî ji kurdan dûr neketiye, li ku derê û kengî jî be, belȇ ew her tim bi wan re ye, ȗ nêzî wan e her wekȗ lȇdana dilȇ wan be.

Roleke mezin ya serok Berzanȋ di pirsa kurd li rojavayȇ kurdistanȇ de…

Baso Kurdaxi

Bihara nûjen
Bihara ciwaniyan her heye
Dilên tî li hev dicivin
Ji bo azadî û hêviyan
Mîna fısıltandina bêdengiya demê
Rojan ew westandin
Gilî û gazinan ji siruşta bêdeng
Ber bi çiyayê bilind ve
Dilê wî bi ava zelal lêdide
ava kaniyê ya gurrîn
Ji bo veşartina êşê di nav tozê de
Û birîn bi axa sor hatiye nixumandin
Bi pelên zeytûnê…