(Mîrname) ya Ehmedê Xanî û hûnandina Jan Dost

Zara Salih 
Romannivîsê kurd Jan Dost di vê romana xwe de ya bi navê (Mîrname), bi şarezayî û tevneke ku di wî asoyê işqa Xanî de roman hûnandiye.  jiyan, raman, felesefe û işqa şairê mezin Ehmedê Xanî ku ji beriya 300 salî ve ye, bi teknîk û şêweyek ristesazî hatiye nivîsandin.
Bêguman, Jan Dost, li ser bingeheke dîrokî, ku bi jiyan û berhemên helbestvanê kurd yê navdar ve girêdayî ye, bi wê xeyala xwe ya romansaziyê, yê xwendevan derbasî civaka Xanî û wê serdema wan heyaman dike, û tayibet dîrok û civaka kurdan û êş û pirsgirêkên ku heta roja îro jî berdewam in.

Tevlû ku romannivîs, bêguman, kedeke bêhempe ji aliyê xwe ve kiriye, lê wî vê carê bi teknîkek hesan pirtûk li ber yên xwendevan raxistiye û ev jî tê wateya hostayiyeke romansazî mezin. Bi rêya ku Jan Dost her leheng û karakterên romanê ji hev cuda kirine, û her kes ji wan çîroka xwe bi Xanî re dibêje. li vir yê xwendevan dikare her beşekî bi tena wê bixwîne û şaş nabe. tişta herî balkêş jî ku wî gelek kesayetî derbasî romanê kirine û pê bêtir zengîn bûye mîna ( Teymûrê fasiq,  Şengê, yê rûgirtî, Mele Ferîd,  Buharî, Mîr, Selaheddînê sehhaf, Şemoyê qewwal, Hekîmê fille Zuhrab û gelekên din).Dever û cih jî her nexşeya welatekî parçebûyî ne mîna Kurdistan diyar dikin, nemaze ku bûyerên sereke li Bazîdê ne, lê ew gelek gund û bajarên Kurdî din jî tîne ziman mîna Cizîra Butan, şûnwarê Mem û Zîn ku Xanî destana evîna wan nivîsî bû.
Ew serdema giring di dîroka kurdan de ku dibin bandor û bindestiya Turk û Farisan de bûn ( Rom û Ecem), û hişiyariya Ehmedê Xanî di vê derbarê de û doza wî ku yekem bang bû ji rihê netewayetî ya gelê Kurd re û yekîtiya wan.
Bi xeyala aşiqekî û zimanekî Kurdî şêrîn, romannivîs karîbû tevna işqa Xanî û Şengê( ku wê û Xanî ji hev hezdirin) di nava pirtûkê de bihûne û girêdana wê bi nivîsandina Xanî ji Mem û Zîn re jibilî hin faktorên dî jî ku bandora wa li ser wî hebûn.
Ev bi xwe kurtenivîseke ji aliyê min ve weke kesekî xwendevan, ne mîna pispor û rexnevanên wêjeyî ku ew karin nirxê romanê bidnê û ji hev veçirin, tevlû ku mentelîte û zihniyeta kurdî hîn ya wê dema Xanî ye ku ji hev heznakin û berhemên kurdan naxwênin, û bêhtirên wan berhemên hev naxwênin nexasim kesên nivîskar û roşenbîr, lê eger berhemên biyaniyan be, helbet ne wilo ne, û xwe pelû dikin. Wêje û edebiyeta Kurdî ne kêmî ya derdora me ye tevlû hemû astengiyan û pêwîste ku em jî berhemên xwe yên kurdî bixwênin û binirxînin.

شارك المقال :

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

اقرأ أيضاً ...

Salih Cefer



Qedexebûna zimanê kurdî bi salên dirêj bû sedema paşketina hemû cûreyên wêjeya kurdî û bi taybetî jî ya zaravayê kurmancî.
Tevî ku di van salên dawî de li gelek alîyên Kurdistnê rewşa wêjeya kurdî (kurmancî) bi pêşve çûye jî, lê hîn pêwîstîya bi pêşveçûnên bêtir heye.
Kanîyên pêveçûnê pirin, yek ji wan…

Ebdûlazîz Qasim

 

Ji demê hatina Ehmed El-Şerih li ser desthilata Sûriyê, piştî hilweşîna rejîma Esed di 8ê çileya sala borî de û heta îro, bi carekî rewş û rastiya Sûriyê ya civakî, cugrafî, siyasî, etnîkî û olî tê paşguh xistin, bi taybetî hebûna gelê Kurd bi carekî tê paşguh xistin, her bigire…

Amadekirin û kurmacîkirina tekstên stiranan: Ednan Bedreddin

 

Mezher Xaliqî yek ji navdartirîn hunermendn kurd ên sedsala bîstan e. Ew di sala 1938 an de weke zarokê malbateka kurd a oldar li Sune (Sanandaj) hatiye jiyanê. Behremndiya Xaliqî di warên goranîgotin û werzişê de ji salên dibistana seretayî ve derketine pêş. Her di…

Ebdûlazîz Qasim

Di dîroka navçeyê de, hîç erdnîgariyek bi navê Tirkiyê nîne, û deweta Tirkiya li ser sextkariya dîrokê û talankirin, qirkirina Kurd, Ermen û Yonaniyan û herwiha li ser dagîrkirina beşeke mezin ji xaka kurdistan, Yonanîstan, Qubirstan û Ermenistanê hatiye avakirin.

Projeyên Tirkan her ji destpêka xwe ve û heta…