Erebê Şemo, Bavê Romana Kurdî

Dr. Mihemed Ebdo Elî (Rozad Elî)
Şemoyê Şamil,
kurdekî ji hoza hesenî ye. Li navça Sûrmelî, li devera Qersê ku bi ser
Ermenistanê de bû dijiya. Şemo kurdekî pir perîşan bû, li ba xwenedanên Ermen û
Yûnanî şivantî dikir. Wî zarokên xwe di perîşanî û sêfîltiyeke pir giran de
mezin kirin. Piştî jina wî ya yekem mir, ji jina wî ya duyem Ereb biçûkê du kur û sê keçikan bû. Şemo û jina xwe zarokên xwe di
rewşeke pir xirab, di binê axuran û di nav kayê de mezin kirin. Ereb li sala
1897an ji dayîk bûye. Wî bi çûkanî û ta xortaniya xwe karên herî dijwar dikirin
û di jiyanek pir dijwar de mezin bû. Gava bû gênc şoreşa Bulşefîkan rabû û ew
jî tevlî refên wê bû, tê de kar û xebateke çalak kir û ta dawiya jiyana xwe jê
re dilsoz bû.
Piştî ku şoreşa Bulşefîkan bi ser ket û dewleta Sovyetistan hate avakirin, Ereb dest bi xwendinê kir û li sala 1924an ji amojgeha Lazarêf a Zimanan derçû. Wî bi zimanên kurdî, rûsî, ermenî, yûnanî, tirkî, almanî, azerî, Gurcî jî zanî. Ew demekê bû serokê amojgeha kurdî ya perwerdekirina mamostan. Li sala 1930î yek ji damezrênerê rojnama “Riya Tez” bû û ta sala 1937an rêvebirê wê bû. Li sala 1931ê bû endamê komîta navendî ya Partiya Komonîsta Ermenî. Lê li sala 1937an Cûzêf Stalîn ew dûrewarî Sîbîriya kir û nozde salan li wir ma.
Ji dahênê wî: Şivanê Kurd- roman 1930. Jiyana şadewer- roman 1966. Nasikê Sexte- Şano 1930. Berbang- Roman 1958. Dumdim- Roman 1966. Pirsa Derebegîtiyê li nav kurdan- lêkolîn 1934. Pirtûkên Ereb Şemo bo gelek zimanan hatine wergerandin. Ji romanên wî ya navdartir û wek dayîka romangeriya kurdî tê dîtin “Şivanê Kurd” e. Ereb di romana xwe de, jiyan û serboriyên xwe ji dema zaroktiya xwe de û ta hilperîna şoreşa Oktoberê bi zimanê xwe yê kurdî û bi şêweyekî hunerî î xweşik tomar dike. Pişt re ew hatiye wergerandin zimanê rûsî û li sala 1935an li bajarê Teflîsê çap bûye. Paşê zaniyar û kurdnasê rûsî ê navdar Basîl Nîkîtîn ew wergerandiye zimanê firensî. Dûv re nemir Nûrdîn Zaza jî, ew bi zimanekî zelal û xweşik ji firensî kiriye kurdî û çap bûye. Bi rastî romana “Şivanê Kurd” ya Ereb Şemo, taca serê roman û nivîsên kurdî ye.
Kurdê nemir Ereb Şemo li 21ê Gulana 1978an temenê xwe kir û çû ser qedera xwe. Zor pêwîst e ku roja goçkirina Erebê Şemoyê Şamil her sal bi bîr were, û xelatek bi navê wî ji bo romana kurdî were damezrandin û dandin.…… …..

شارك المقال :

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

اقرأ أيضاً ...

Salih Cefer



Qedexebûna zimanê kurdî bi salên dirêj bû sedema paşketina hemû cûreyên wêjeya kurdî û bi taybetî jî ya zaravayê kurmancî.
Tevî ku di van salên dawî de li gelek alîyên Kurdistnê rewşa wêjeya kurdî (kurmancî) bi pêşve çûye jî, lê hîn pêwîstîya bi pêşveçûnên bêtir heye.
Kanîyên pêveçûnê pirin, yek ji wan…

Ebdûlazîz Qasim

 

Ji demê hatina Ehmed El-Şerih li ser desthilata Sûriyê, piştî hilweşîna rejîma Esed di 8ê çileya sala borî de û heta îro, bi carekî rewş û rastiya Sûriyê ya civakî, cugrafî, siyasî, etnîkî û olî tê paşguh xistin, bi taybetî hebûna gelê Kurd bi carekî tê paşguh xistin, her bigire…

Amadekirin û kurmacîkirina tekstên stiranan: Ednan Bedreddin

 

Mezher Xaliqî yek ji navdartirîn hunermendn kurd ên sedsala bîstan e. Ew di sala 1938 an de weke zarokê malbateka kurd a oldar li Sune (Sanandaj) hatiye jiyanê. Behremndiya Xaliqî di warên goranîgotin û werzişê de ji salên dibistana seretayî ve derketine pêş. Her di…

Ebdûlazîz Qasim

Di dîroka navçeyê de, hîç erdnîgariyek bi navê Tirkiyê nîne, û deweta Tirkiya li ser sextkariya dîrokê û talankirin, qirkirina Kurd, Ermen û Yonaniyan û herwiha li ser dagîrkirina beşeke mezin ji xaka kurdistan, Yonanîstan, Qubirstan û Ermenistanê hatiye avakirin.

Projeyên Tirkan her ji destpêka xwe ve û heta…