JI BO GELÊ AMEDÊ

Dr. Ebdilmecît Şêxo

Gava min kovara « Gulistan » hejmara 38 an , sal .2008 ya PDPKS dixwend , ez di wir de rastî hevpeyvînekê bi Sînem Bedirxan xanim , keça Mîr Celadet Brdirxan re hatim . Min di wir de hin tiştên giring xwendin , lê xala herî balkêştir li nik min ev bû;

« …Sînem Bedirxan dibêje ; Wextê ez çûm Cizîrê , baştir e bêjim ez vegeriyam welatê xwe , tiştê ku min li wêrê dît , ziman winda dibe . Cizîrê dîsan baş e , ya  Diyarbekirê tevî Tirkî diaxivin , mixabin . Ez çûm restorantekî ( Xwaringeh ) rûniştim û min li derdora xwe nêhrî ku herkes bi Tirkî qise dike . Ez çûm li cem xwediyê restorantê  û min jê re got ; ez  bi navê Netweyên Yekbûyî lêkolîn li ser ziman çêdikim , ji kerema xwe ji min re kaxez û qelem bide.
Ez çûm ber  masa yekê , min got ; selmûnaleykûm

Ez lêkolînê  ser ziman çêdikim , gelo hûn Kurd in , gotin ; erê . Min got , hûn çima Tirkî diaxivin , gotin  : tu zanî , eva zimanê bazarganiyê ye , min got; tu û hevalê xwe ser bazarganiyê qise dikin , gotin ; na ! gelo çima tirkî diaxivin  , Masayê dudo jî Kurd in Kurdî  nizanin  , yê sisê dîsa Kurd in  lê Tirkî diaxivin  . Ya rastî depresyon ez girtim . Min hişt û ez vegeriyam… »

Bi rastî eva ne cara yekem e , ez dibîsim , di gotaran de dixûnim û min bi xwe jî li
Almaniya li bajarê Tutlîngênê , Kurdên Turkaxêv dîtine. Bi destura Sînem Xanimê û xwendevanên vê gotarê , ez jî dixwazim mînakekê pelandî û berbiçav li vir hûnim zimên . «…. Ez li Tutlîngênê dijiyam , ez çûm cem gerînderê dibistana gel ya bilind( Volks Hochschule ) , min ji wî lava kir  ku ez li wir bibim mamostê zimanê Kurdî , ewî gote min;  Kurd li bajarê me tune ne , lê tu dikanî li cem me bibî mamostê zimanê Erebî , min dîsan ji wî re got ; na ! Ev kesên ku li vir bi Turkî deng dikin , piraniyên wan Kurd in . Ewanan li Turkiyê ji çavtengiya dweltê bi Kurdî  ne xwendine  û tirsa Toraniyên şovînîst hîn di dilên wan de maye .  Gerînderê dibistanê ,  pêşniyara min pejirand  û rêklama fêrkirina zimanê Kurdî bi deriyên sedan dîkanan ve daliqandin.
Li dawiyê  keçeke tenê 15 salî ji Meraşê navê xwe li dibistanê nivîsand, ez li hember  gerînderê dibistanê şermezar bûm û mîna Sînem xanimê pir bêhnteng bûm .
Ez nizanim , çima vê carê  peyv û helwesta Sînemê Bedirxan û bersivên mîvanên xweringehê pirtir bandurên xwe li derûna min kirin û ez jî  bi Sînemê re careke din şêt û mêt bûm, hestên min mîna pêlên sermest , ez sergêjî kirim.
Tiştên ku ez dixwazim ji birayên xwe ,  nemaze  ji Amediyan re bêjim pir bi lez û kurtî ev in ; Gava em dixwazin ku her Kurdek bi zimanê dayika xwe bipeyve , eva  netê vê wateyê  ku em riçperest in  yan em dijmantiya zimanên miletên serdest dikin. Ne xêr ! Em rêzê li her zimanekî , her miletekî dikin, lê ta ku gelên din jî rêzê li me û zimanê me bikin , divê em bi xwe rêzê li zimanê xwe bigrin û ji ber zimanê xwe ve şerm ne kin , zimanê me jî dêrînî û resen e. Di vir de dixwazim mînakeke zindî bidim ber çavên Kurdên  Turkaxêv yan Kurdên  Faris û Erebaxêv ; Em hemû dizanin ku Qereçî ( Qurbet ) ji ber sedem û  mercên  mêjûyî li seranserî cîhana me belav bûne , li çolan û baniyan dijîn û turikên parsê bi piyên wan ve ne , lê dîsan ewnan ji ber zimanê xwe ve şerm nakin  û herdem bi hev re bi zimanê xwe dipeyvin û ji ber ku ewanan rêzê li zimanê xwe digrin  , rêxistina navnetewî jî rêzê li gelê qereçî dike û berevaniya rûmeta wan  bi awakî fermî dike, ji ber ku zimanê wan jî weke her zimanekî din beşek e ji şaristaniya mirovperweriyê .
Em dîsan tekuz dixwazin bêjin , ne şaş e ku Kurd bi zimanên gelên serdest zanibin  bixûnin û binivîsînin ji ber ku neyartiya zimanan  , yanê neyartiya şaristanî û mirovperweriyê  ne , lê ya şaş ew e ; ku her kesek , her miletek zimanê xwe nizani be  û berxwedanê ji bo pêşketina zimanê xwe neke .
Li aliyê din , kê gotiye ; ku zimanê Turkî yan zimanên Erebî û Farisî tenê kanin bibin zimanên bazarganiyê !! Na ! Na !  Va ye , em Kurdên Sûriyê jî mîna hemû Kurdên beşên din bi zimanê xwe  li dibistanan naxwînin , û bi sed hezaran Kurdên me li Helebê , Şamê û hin bajarên din dijîn, lê dîsan  ewanan ji bilî hin awertan bi hev re   bi zimanê xwe dipeyvin , Em li bajarên xwe  Efrînê , Qamoşliyê û Kobaniyê  bazarganiyê jî bi Kurdî dikin .Zimanê me , tev hemû zaravên xwe pir dewlemend e , em ne tenê kanin bi zimanê xwe bazarganiyê bikin , lê em kanin bi zimanê xwe , hîn hemû şaxên zanyarên zanistiyê û bi ser de  jî  pirtûka pîroz« Quranê »  binivîsînin.

Li gor nirîna min geva ku hin Kurdên me  dixwazin  bi zimanê Turkî , Farisî , yan Erebî  bi hev re bipevin , eva rudawa neyênî ji ber hin sedemên  giring hatine ;1- ewanan xwe mîna netew kêm dibînin , ango xwe kêmitirî netewên serdest dibînin , eva jî bi ya min be nexweşiyeke derûnî ye . 2-Tirsa destlatên  zordar û kesên  nijadperst di dilên wan kesan de hîn heye.

Vêca ez jî dengê xwe tev dengê Sînem Xanimê dikim , û ez pir hêvîdar im ku  Amediyên me  rêzê li dîroka Amedê , şorşên Kurdî , pakrewanên mîna Şêx Seîd Pîranî

bikin û zimanê Ehmedê Xanî , Feqiyê Teyran , Meleyê Cizîrî  , Ceger Xwîn  û Osman Sebrî berbat ne kin.

Li dawiyê eva netê vê wateyê ku ez cevakêşên ziman û çanda Kurdî yên Amediyan û   

yên bajarên din jibîr dikim , yanê ez rolên wan di pêşvebirina zimanê Kurdî , wêje û hemû aliyên şaristanê de winda dikim  , ew mîhrecanên zimên û wêja Kurdî carcar li Amedê dardikevin  li cem me  pir cihên serbilindiyê ne.

Ma ez bêjim ; wek min bihîst ku di 14 Şibata 2010 an de ,  Konfiransa çîroka Kurdî li Amedê  wê  lidarkeve , ez hemû nivîskarên Kurd û nemaze yên Amedê  pêşda  spas û pîroz dikim . Di rastiyê de , nivîskarekî me pir hêca ji Amudê  ez vexwendî vê Konfiransê kirim , lê pir mixabin , rewşa min ya taybetî rêdanê nade min , ku ez jî li ber dengvedanên çîroka Kurdî  bi Amediyan re bidegrîm û bikenim .  

Efrîn. 5. 2 . 2010

شارك المقال :

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

اقرأ أيضاً ...

سەلاح بەدرەدین

لە گەرمەی هەڵكشانی ململانێیەكانی نێوان بەرژەوەندییەكانی هێزە زلهێزەكان لەسەر سامان و سەرچاوەكانی وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و، زیادبوونی خێرایی ڕووبەڕووبوونەوەكانی نێوان لایەنە هەرێمییە حوكمڕانەكان سەبارەت بە دابەشكردنی هەژموون و داگیرسانی پڵیتەی شەڕەكان بەوەكالەت، هەروەها گەشەسەندنی ئەو شەڕانە لەم ساڵانەی دواییدا و، هەڵگیرسانی شەڕ و پێكدادانی توندوتیژیی نێوان هێزەكانی گەلانی زیندوو لە لایەك و، ڕژێمە دیكتاتۆرە…

Tengezar Marînî

Erkên Zimên

Erk ên zimên cihêreng in û dikarin li ser çend beşan werin dabeş kirin. Erk ên herî baş ên zimên ji hêla zimannas Roman Jakobson ve hatine formulekirin, ku şeş erkên bingehîn destnîşan kirine:

Erkê referansê/Lêveger: Ev erk behsa ragihandina agahî û rastiyan dike. Ew di…

EBDILBAQȊ ELȊ

Serok û lȇvegerȇ kurdî Mes’ûd Berzanî ti carî ji kurdan dûr neketiye, li ku derê û kengî jî be, belȇ ew her tim bi wan re ye, ȗ nêzî wan e her wekȗ lȇdana dilȇ wan be.

Roleke mezin ya serok Berzanȋ di pirsa kurd li rojavayȇ kurdistanȇ de…

Baso Kurdaxi

Bihara nûjen
Bihara ciwaniyan her heye
Dilên tî li hev dicivin
Ji bo azadî û hêviyan
Mîna fısıltandina bêdengiya demê
Rojan ew westandin
Gilî û gazinan ji siruşta bêdeng
Ber bi çiyayê bilind ve
Dilê wî bi ava zelal lêdide
ava kaniyê ya gurrîn
Ji bo veşartina êşê di nav tozê de
Û birîn bi axa sor hatiye nixumandin
Bi pelên zeytûnê…