Tengezar Marînî
Hevoka “Hizirkirina azad di demên aloziyê de” behsa pêwîstiya bingehîn a tevgerîna hem afirîner û hem jî serbixwe di demên dijwar de dike. Nîşandana vê yekê bi pirsgirêkên taybetî yên ku kes û civak di demên nezelaliyê û guhertinê de pê re rû bi rû dimînin, bi taybetî giring e. Ji ber vê yekê, lêkolînek cuda ya têgînên “Hizirkirina azad” û “demên aloz” û têkiliyên wan ên bi hev re alîkar e.
Hizirkirina Azad
Hizirkirina azad şiyana ramana serbixwe û afirîner bêyî ku ji hêla normên civakî an bandorên derveyî ve were sînordarkirin vedibêje. Pêkhateyên girîng ên vê nêzîkatiyê ev in:
Hizirkirina Rexnegir: Ev ji berhevkirina tenê ya agahdariyê wêdetir diçe. Hizirkirina rexnegir hewce dike ku agahdariyê pirs bike, pêbaweriya wê lêkolîn bike, û perspektîvên cûda analîz bike. Di demên diwar de, girîng e ku xapandin were destnîşankirin û biryarên zelal werin dayîn. Mînak, ramana rexnegir di dema pandemiya COVID-19 de gelek kesan hiştiye ku biryarên zelal li ser rêbernameyên tenduristiyê û vakslêdanan(deqkirin) bidin.
Rewşa kurd ya aloz û gotûbêjiyên siyasî. Ev pêdivî kêlîkên lixweveger in.
Afirînerî/Dahênan: Di dilê ramana azad de, dahênan pêşxistina raman û çareseriyên nû pêş dixe. Di rewşên aloz de, nêzîkatiyên afirîner dikarin bibin sedema pêkanînên ku ji rêbazên kevneşopî yên ramanê wêdetir diçin. Nimûneyek ji vê yekê pêşveçûna bilez a çareseriyên dîjîtal ji bo xebata ji dûr ve ye, ku di dema pandemiyê de di gelek kargehan de pêdivî bû ” home office”.
Serxwebûn: Hizirkirina serbixwe wêrekiya derbirîn û nûnertiya nêrînên di xwe de, vedihewîne, her çende ew ji yên sereke cuda bin jî. Ev celeb raman baweriya kesane bi xwe pêş dixe û yên din xweş dike, ku perspektîvên xwe parve bikin. Di demên aloziyê de, ev cihêrengiya ramanan bi taybetî ji bo gihîştina çarçoveyeke berfireh a çareseriyan hêja ye.
Şiyana ramana azad di rewşên aloziyê de, girîng derdikeve holê, ji ber ku ew pêşxistina çareseriyên nûjen û nirxandina pirsgirêkan ji perspektîvên nû gotûbêj dike. Hizirkirina nerm sedemeke sereke ye di perwerdebûna kesan û civakan de.
Demjimêrên aloziyê
Demjimêrên aloziyê bi pirsgirêkên dijwar têne diyar kirin, ku dikarin bandoreke kûr li ser hem kesan û hem jî civakan bikin. Ew xwe bi awayên cûrbecûr nîşan didin:
Aloziyên aborî: Astengiyên darayî, enflasyon, an bêkariya bilind awayên jiyana mirovan dixin ceribandinê. Nimûneyek krîza darayî ya 2008-an e, ku gelek kesan neçar kir ku stratejiyên jiyana xwe ji nû ve biramin.
Aloziyên û pirsgirêkên siyasî: Di demên bêaramiya siyasî an rejîmên otorîter de, mafên bingehîn ên mirovan û azadiya kesane pir caran têne sînordar kirin. Hizirkirina azad di rewşên weha de dikare bibe alîkar ku alternatîvên berxwedêr ji bo têkoşîna ji bo wekhevî û azadiyê werin pêşxistin.
Aloziyên tenduristiyê: Rewşên awarte yên tenduristiyê, wekî pandemiyên dawî, ne tenê barekî fîzîkî lê di heman demê de barekî derûnî jî diafirînin. Di dema pandemiya COVID-19 de, gelek kesan çareseriyên afirîner bicîh anîn da ku piştgiriyê bidin civakên xwe, çi bi rêya karûbarên piştgiriya dîjîtal an piştgiriya derûnî.
Di demên aloziyan de, mirov meyla wan heye, ku vegerin şêwazên ramanê yên normal, ku pir caran ji hêla tirs û nezelaliyê ve bandor dibin. Ev dikare bi girîngî ramana afirîner asteng bike û dîtina çareseriyên nûjen dijwar bike.
Girîngiya Hizirkirina Azad di demên aloz de
Girîngiya hizra azad di demên aloz de, pir mezin e û hêza wê ya guhêrbar di gelek aliyan de diyar e:
Çareserkirina pirsgirêkên nûjen: Kesên ku bi azadî diramin, pir caran dikarin çareseriyên ne-tradisiyonel bibînin û metirsiyan bigirin. Di rewşên aloz de, nêzîkatiyên weha girîng in. Nimûneyek veguherîna tavilê ya saziyên perwerdehiyê yên dîjîtal di dema pandemiyê de ye.
Hêzkirin: Hizirkirina azad hesta xwe-bandorbûnê xurt dike. Kesên ku bi serbixwe hizrên xwe pir caran xweş dikin, ku bi awayekî çalak guhertinê pêk bînin, ku dikare bandoreke erênî li ser hem qada jiyana wan a kesane û hem jî civaka wan de bike.
Berxwedana civakî: Civakên ku çanda ramana azad pêş dixin pir caran berxwedaneke mezintir nîşan didin. Ew çêtir dikarin bersivê bidin dijwarîyan û şiyana xwe ya perwerdekirî biparêzin.
Danûstandin û diyalog: Hizirkirina azad danûstandina ramanan pêş dixe, ku ev yek bi taybetî di demên aloz de girîng e. Gotûbêjiya vekirî dibe alîkar ku pêşdarazî kêm bibin û çareseriyên ku pêdiviyên her kesî bicîh tînin bibînin.
Li dawiyê, “Hizirkirina azad di demên aloziyan de” ji şiyanên takekesî pir wêdetir diçe; ew serpêhatiyeke û cihbicihkirineke civakî ya bingehîn e, ku ji bo çareserkirina rewşên dijwar û dîtina çareseriyên nûjen giring e. Di demên nezelaliyê de, ramana azad ne tenê hizirkirina takekesî xweş dike, lê di heman demê de bikomel jî xweş dike, ku bi awayekî proaktîv û geşbîn tevbigerin.
Ev hişmendî bingeha pêşveçûn û veguherînê pêk tîne, nemaze di demên dijwar de.
