(Mîrname) ya Ehmedê Xanî û hûnandina Jan Dost

Zara Salih 
Romannivîsê kurd Jan Dost di vê romana xwe de ya bi navê (Mîrname), bi şarezayî û tevneke ku di wî asoyê işqa Xanî de roman hûnandiye.  jiyan, raman, felesefe û işqa şairê mezin Ehmedê Xanî ku ji beriya 300 salî ve ye, bi teknîk û şêweyek ristesazî hatiye nivîsandin.
Bêguman, Jan Dost, li ser bingeheke dîrokî, ku bi jiyan û berhemên helbestvanê kurd yê navdar ve girêdayî ye, bi wê xeyala xwe ya romansaziyê, yê xwendevan derbasî civaka Xanî û wê serdema wan heyaman dike, û tayibet dîrok û civaka kurdan û êş û pirsgirêkên ku heta roja îro jî berdewam in.

Tevlû ku romannivîs, bêguman, kedeke bêhempe ji aliyê xwe ve kiriye, lê wî vê carê bi teknîkek hesan pirtûk li ber yên xwendevan raxistiye û ev jî tê wateya hostayiyeke romansazî mezin. Bi rêya ku Jan Dost her leheng û karakterên romanê ji hev cuda kirine, û her kes ji wan çîroka xwe bi Xanî re dibêje. li vir yê xwendevan dikare her beşekî bi tena wê bixwîne û şaş nabe. tişta herî balkêş jî ku wî gelek kesayetî derbasî romanê kirine û pê bêtir zengîn bûye mîna ( Teymûrê fasiq,  Şengê, yê rûgirtî, Mele Ferîd,  Buharî, Mîr, Selaheddînê sehhaf, Şemoyê qewwal, Hekîmê fille Zuhrab û gelekên din).Dever û cih jî her nexşeya welatekî parçebûyî ne mîna Kurdistan diyar dikin, nemaze ku bûyerên sereke li Bazîdê ne, lê ew gelek gund û bajarên Kurdî din jî tîne ziman mîna Cizîra Butan, şûnwarê Mem û Zîn ku Xanî destana evîna wan nivîsî bû.
Ew serdema giring di dîroka kurdan de ku dibin bandor û bindestiya Turk û Farisan de bûn ( Rom û Ecem), û hişiyariya Ehmedê Xanî di vê derbarê de û doza wî ku yekem bang bû ji rihê netewayetî ya gelê Kurd re û yekîtiya wan.
Bi xeyala aşiqekî û zimanekî Kurdî şêrîn, romannivîs karîbû tevna işqa Xanî û Şengê( ku wê û Xanî ji hev hezdirin) di nava pirtûkê de bihûne û girêdana wê bi nivîsandina Xanî ji Mem û Zîn re jibilî hin faktorên dî jî ku bandora wa li ser wî hebûn.
Ev bi xwe kurtenivîseke ji aliyê min ve weke kesekî xwendevan, ne mîna pispor û rexnevanên wêjeyî ku ew karin nirxê romanê bidnê û ji hev veçirin, tevlû ku mentelîte û zihniyeta kurdî hîn ya wê dema Xanî ye ku ji hev heznakin û berhemên kurdan naxwênin, û bêhtirên wan berhemên hev naxwênin nexasim kesên nivîskar û roşenbîr, lê eger berhemên biyaniyan be, helbet ne wilo ne, û xwe pelû dikin. Wêje û edebiyeta Kurdî ne kêmî ya derdora me ye tevlû hemû astengiyan û pêwîste ku em jî berhemên xwe yên kurdî bixwênin û binirxînin.

شارك المقال :

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

اقرأ أيضاً ...

سەلاح بەدرەدین

لە گەرمەی هەڵكشانی ململانێیەكانی نێوان بەرژەوەندییەكانی هێزە زلهێزەكان لەسەر سامان و سەرچاوەكانی وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و، زیادبوونی خێرایی ڕووبەڕووبوونەوەكانی نێوان لایەنە هەرێمییە حوكمڕانەكان سەبارەت بە دابەشكردنی هەژموون و داگیرسانی پڵیتەی شەڕەكان بەوەكالەت، هەروەها گەشەسەندنی ئەو شەڕانە لەم ساڵانەی دواییدا و، هەڵگیرسانی شەڕ و پێكدادانی توندوتیژیی نێوان هێزەكانی گەلانی زیندوو لە لایەك و، ڕژێمە دیكتاتۆرە…

Tengezar Marînî

Erkên Zimên

Erk ên zimên cihêreng in û dikarin li ser çend beşan werin dabeş kirin. Erk ên herî baş ên zimên ji hêla zimannas Roman Jakobson ve hatine formulekirin, ku şeş erkên bingehîn destnîşan kirine:

Erkê referansê/Lêveger: Ev erk behsa ragihandina agahî û rastiyan dike. Ew di…

EBDILBAQȊ ELȊ

Serok û lȇvegerȇ kurdî Mes’ûd Berzanî ti carî ji kurdan dûr neketiye, li ku derê û kengî jî be, belȇ ew her tim bi wan re ye, ȗ nêzî wan e her wekȗ lȇdana dilȇ wan be.

Roleke mezin ya serok Berzanȋ di pirsa kurd li rojavayȇ kurdistanȇ de…

Baso Kurdaxi

Bihara nûjen
Bihara ciwaniyan her heye
Dilên tî li hev dicivin
Ji bo azadî û hêviyan
Mîna fısıltandina bêdengiya demê
Rojan ew westandin
Gilî û gazinan ji siruşta bêdeng
Ber bi çiyayê bilind ve
Dilê wî bi ava zelal lêdide
ava kaniyê ya gurrîn
Ji bo veşartina êşê di nav tozê de
Û birîn bi axa sor hatiye nixumandin
Bi pelên zeytûnê…