Encûmena Niştimanî ya Kurdî dev ji daxwaza xwe ya federalîzmê berda: paşvekişîna siyasî yan fermanên derve?

Dr. Mahmud Abbas

Sîstema federalî ne tenê ji bo gelê Kurd, lê ji bo hemû pêkhateyên Sûriyê ku dixwazin ji serweriya navendîparêziya mutleq rizgar bibin û sîstemeke dadperwer ku mafên hemûyan misoger bike, ava bikin, weke daxwazeke bingehîn tê dîtin. Lê, daxuyaniya dawî ya Encûmena Niştimanî ya Kurdî, pirseke mezin xiste ser helwesta xwe. Bêyî zelalkirina mekanîzma û sînorên wê, axaftineke şêlû ya ku daxwaza sîstemeke nenavendî dike û di heman demê de behsa rewşa hemwelatîbûnê dike, weke ku ev her du têgeh nakokîyeke bingehîn tê de nînin.

Tiştê ku gumanan li ser vê kêmbûna ji nişka ve zêde dike, ew e ku piştî zext û fermanên derve hat, bi taybetî ji aliyên ku heta niha jî hewl didin tevgera kurdî bixin bin kontrola xwe û ji bo xizmeta berjewendiyên xwe yên herêmî bi kar bînin, li şûna ku bikarin bibin hêzeke bibandor di diyarkirina çarenivîsa herêmê de. Ev ferman ne nû ne, ji ber ku me berê şahidê hewildanên berdewam ên hin welatan, nemaze Tirkiyê, ji bo ferzkirina rojeva xwe li ser Encûmenê û nehiştina wê ji helwestek ku gefê li projeyên wê yên berfirehker li bakurê Sûriyê dike, bigire.

Xemgîniya mezin ew e ku Encûmena Niştimanî ya Kurdî bi xwe yek ji parêzgerên herî diyar ên federalîzmê bû wek tekane çareserî ku mafên kurdan li Sûriyê garantî dike, û ew jî weke kevirê bingehîn yê her sîstemeke demokratîk a paşerojê dihesiband. Em çawa dikarin vê guheztina bilez a ji daxwaza federalîzmê ber bi daxwaza pergalek nenavendî ya nenaskirî ve rave bikin? Gelo ew guherînek taktîkî ye, teslîmbûnek ji zextên derve re, an tevliheviyek siyasî ya ku ji nebûna dîtinek zelal pêk tê?

Tiştê ku qewimî ne tenê guhertinek di gotinan de ye, lê paşveçûneke siyasî ya cidî ye ku gefê li destkeftiyên ku gelê Kurd bi dehan salan ji bo bidestxistina wan têdikoşe, dike, û dide aliyên ku dixwazin her şêweyek ji serxwebûna Kurdî li Sûriyê bidawî bikin, karteke zêde ji bo fişar û manîpulekirina çarenivîsa herêmê.

Nayê înkarkirin ku dev ji daxwaza federaliyê, li gorî pîlanên berdewam li Sûriyê, di serî de xizmeta dijminên doza kurdî dike, nemaze Tirkiyê, ku her pêkhateyeke kurdî ya serbixwe wek metirsiyeke rasterast li ser pirojeya xwe ya niştimanî dibîne. Ev yek derî li ber pirsê vedike: Gelo Encûmena Niştimanî ya Kurdî bi zanebûn di vî warî de dimeşe, yan tenê qurbaniya lîstikeke siyasî ya ji xwe mezintir e?

Li ber çavê vê rastiyê, pêwîst e Encûmena Niştimanî ya Kurdî ravekirineke zelal ji gelê Kurd re pêşkêş bike û sedemên rastîn ên vê tawîzê eşkere bike û bersiva pirsên ku îro di nav derûdorên siyasî û gel de derketine, bide. Daxwazên neteweyî ne ew kaxezên muzakereyê ne ku di her kêliyê de dikarin bên paşvekişandin, belkî prensîb in ku divê bêne sererast kirin û neyên danûstandinan.

Eger Encûmen di wê baweriyê de be ku qonaxa niha pêwîstî bi guhertina gotara siyasî heye, ev yek nikare li ser hesabê mafên dîrokî yên gelê Kurd be. Fedralîzm ti carî tenê bijardeyek siyasî nebûye, belkî neçarî ye ji bo garantîkirina mafên Kurdan li Sûriyê, û her paşvekişîna ji wê tê wateya windakirina palpişta siyasî û ketina nav xefika axaftinên pûç ên ku ti naverokeke rastîn li xwe nakin.

Her kesê ku baweriya xwe bi doza Kurd û mafên gelê xwe bîne, nikare di nava çend saetan de û bêyî hincetên qanihker dev ji projeyeke stratejîk a bi vê mezinahiyê berde. Tevgera Kurdî ev zêdetirî nîv sedsal e ku tevî tundiya rejîmên nijadperest ên li pey hev, şefafiyet û eşkerebûna xwe bi bingeheke gelerî re neguhertiye, wekî din metirsiya wê yekê heye ku encumen li ber kolana Kurdî ya ku êdî nikare tehemûlê paşketin, dubendî û helwestên dudil bike, ew qas pêbaweriya xwe winda bike.

Dr. Mahmud Abbas

USA

mamokurda@gmail.com

5/2/2025