Dr.phil.Ebdilmecît Şêxo
Ji berku ez ji wê (horê) golîka çavan dûr im,min tenê carekê ewa li ser dîwara bajêr yan koşkê dîtiye û ewa weke geliya rastê ji çiyayê Torî li pêş min di nav ronahiyê de diyar dibû,lê wê ronahiya ku ewa di nav de diyar dibû,dil û canê min li ber şewitî û dîsan siba te bixêr xanima min.
Dîsan Mile bang li yara xwe dike û dibêje:Ya ronahiya çavên min,were cem min ta ku ez bejin û bala te bibînim!.Û eger ez çiqas li ser ciwanbûn û spîbûna destên dîlbera xwe û bejna wê bêjim, lê bawer bikin hêdî ez nema kanim hestên xwe derbibirim, ji ber ku hêza min jar dibe û peyvên min nema têra pesnê wê dikin,lewra jî nema ez kanim hertiştî di derbarê ciwaniya wê de bêjim.
min daniye navîna serê xwe ,hîn şiyar nebûme û ji wê tacê ronahî belav
bûye û ronahiya wê gihaye welatên Rojhilatê,lewra jî ez nikanim
cidabûnê di navbera taca zêrîn û ronahiya berbangê bibînim û ez ji ber
wê evîna kûr herdem dinalim û dîsan siba te bi xêr xanima min.
Erê
dîlbera min ,tu bi rindbûn û xweşikbûna xwe,tu bi nazikbûna xwe wek
Horiya buhuştê ye,tu wek Royê dengdar î,nav û dengê te jî mîna navê Royê
pir nirxbuha ye, lê herdu biriyên te jî bi xemla xwe yên reş mîna du
qewsên reş wek tîran û şûran min birîn dikin,erê te ew herdu qosên
xwe wek tîran avêtine canê min û te herdu biriyên xwe jî mîna şûr û
baranê avêtine sîngê min, tu bawerke ku ez çiqas ji wan lêdanên te
dêşim lê carek din siba te bixêr xanima min!
Helbestvan dîsan bang li dîlbera xwe dike û dibêje:Ey ronahiya çavên min,tu were cem min,bila ez bejin û bala te bibînim.
Erê,erê
dîlbera min,gava ku tu xwe hildipesêrî ser wan balgiyên hevrîşmî, lê
tikaye ,carekê tu xwe diyar bike û bila ez rinda xwe bibînim.
Dîlbera
min!Vaye Newroza me hat,divê tu jî li vê ahenga pîroz beşdar bibî û ji
me helbestvan û belengazan re bixwînî û peyvên xweşik bêjî,erê dîlbera
min,tu rêdanê bide min ku ez te jî li cejna Newrozê bibînim,lê tu
zanî ku tu weke pêrî û firişteya buhuştê ye? Tu were ku em li cem wan
pêlkên reş û rûçkên spî meyê di piyalên ferforî de binoşînin.
Tu
zanî xanima min,ew xalên ku li ser rûçkên te yên sor,dilê min talan û
zep kirin,vaye ez dîsan bang li te dikim û dibêjim:Were cem min,tu
ronahiya çavên min e,bila ez bejin û balava te herdem bibînim.
Emê ji
piyalekê meyê vexwin ,ew piyale jî mîna piyala Şah e û di wê de meya
qerqefa ( Qerqaf navek ji navên meyê ye)pîroz heye û li ser wê piyala
meyê nîşanek heye,ji min re diyar dibe ku dîlbera min ewa ji min re
şandiye ta ku ez wê binoşînim,lê dîlberê jî ewa di nîvê şevê de ji min
re şandiye taku tukes meyê nebîne û ez niha ji wê pîyalê di nîvî şevê de
vedixwim û niha ez sermest û serxweş im,lewra jî hişê min ne di serê
min de ye,lê ez niha vê rewşa ku ez tê de ji milet vedişêrim taku tukes
li ser min bi xerapî nepeyive û ji ber ku milet nizane nehênî û razên
kesan veşêrin û herweha jî ew nizane derdê evîniyê çiqas giran e.
Dîlbera
min!Tu zanî ez pir caran sermest im û dîsan siba te bi xêr xanima
min,ya ronahiya çavên min were cem min ta ku ez bejin û bala te
bibînim,tu were cem evîndarê xwe,ewê ku ji derdê hezkirina te re bûye
pakrewan û bila ev hevdîtina te ji min re bibe dilovan û taku ez jî bi
derdê dûrbûna te nemrim.
Tu zanî dîlbera min,tu ji bo nexwaşiya
evînê mîna Mesîh î,ewî nexwaş derman û sax dikirin,ewî kesên ku marên
reş jî cehrên xwe berdidan canên wan,ewî dîsan kanîbû wan nexwaşan
derman bike.
Lê min pir bîra te kirîye û dîsan siba te bi xêr xanima min,dîsan helbestvan
bang li serdilka xwe dike û dibêje:Ya ronahiya çavên min,were cem min taku ez wê bejin û bala te ya xweşik bibînim.
xxxxxxxxxxxxxxxx
Nirîna me bi gihîştî
————————–
Bi
rastî eger em bi kûranî helbesta jorîn dixwînin,em jî matmayî dimînin, û
nikanin biçespînin û bêjin:M.Cizîrî evîndarê kê bû,lê rojhilatnasê
Emêrkî gotiye:(Ew evîndarê Xweda,Pêxember,welêt û keçekê bû.) Lê bi
rastî; em nikanin bawer bikin ku helbestvan naverokên hemû malikên
helbesta xwe arastî wan hemûyan bi hev re dike,em nikanin bawer bikin
ku helbestvan Xweda û Pêxember lêçûneyê keçekê dike û por,dev,enî û
bejinên wan bi lêçûnên pir baş û ciwan nîgar bike û wêneyên wan mîna
Huriyên buhuştê dîne ber çavên xwe, guhdar û xwendevanên xwe.Eger
nirîna rojhilatnasê Emêrkî rast be,çima M.Cizîrî carekê tenê jî
aşkere(Xweda,Pêxember,welat)bi nav nekirine ??!!Li aliyê din tu dibêjî
belkî lêkolîner Feqhî Husên jî bi gotinên rojhilanasê Emêrkî
bawernekiriye,lewra jî ew weke ji civaka Kurdî bihîstiye û
dibêje:Dîlbera M.Cizîrî (Xatuna bisk kesk ) bû û ewa ji malbeta Mîrê
Botanê bû,lê dîsan jî ewî rasterast negotiyê ku kîjan ji van herdu
nirînên jor nêzîkê rastiyê ye û weha xûya dibe ku pirsgirêk li cem wî
jî çareser nebûye.
Bi kurtî em jî dixwazin texmîn bikin û ta
radeyekê bawer bikin ku dîlbera M.Cizîrî (Xatuna bisk kesk)bû û li
dawiyê em dixwazin çareserkirina vê pirsgirêka wêjeyê ji hevpêşe û
lêkonerên wêje re vekirî bihêlin .
xxxxxxxxxxx
Ziman û rewanbêjî li nik M.Cizîrî
——————————————–
Zimanê
M.Cizîrî bi Kurdî (Kurmancî) resen e,lê di zimanê wî de mîna pir
helbestvanên klasîk, gelek peyvên Erebî jî hatine,ew peyvên biyanî
dikanin hin aloziyan li pêş Kurdên Turkiyê,Îranê û Sovyetistana berê
çêkin.
Di dîwanê de peyvên Erebî gelek in û hinek ji wan di helbesta
borî de ev in:Roh(can),sîfat(riweşt),heyat(jiyan),rahet(cihê
dilxweşiyê),hubet
(hezkirin),dehîf(jar),husn (ciwanî),eşq(evîn),şefaqet(dilovanî) Û.H.W.
Lê
helbestvan di aliyê rewanbêjiyê de dewlemend e,ew bang li dîlbera xwe
dike û dibêje:Ey mesta min ! Ango ew di vir de dîlbera xwe mîna meyê
dibîne û ewa wî serxweş dike,ew li cîheke din jî biriyên dîlbera xwe
mîna Nîvhêvê dibîne(Bêrê reşê tu zîn muqewes min),dîsan ew dinivîse:(Enî
mehî şefeq rojî), ew di vir de eniya dîlbera xwe weke Hêva geş dibîne.
Bi
rastî eger em keştek zanistî di nav deryaya dîwana M.Cizîrî bikin ,emê
bi sedan lêkçûnên weha ciwan û nayab bibînin û ew dikanin bibin cihê
lêkulînek serbixwe.
………….
