Stêrkek Ji Welatê Me.. R.Bedirxan Yekemîn Rojnamevana Kurdî Ye

Vejîna Kurd
 
Mirov ji xweberê nabin pêşeng, pêşengî sembola kar û
xebatên hêja ne .
R.Bedirxan ( 1909 -1992) jineke zana,
rewşenbîr, leheng û pêşeng e, ji bilî xebat û çalakiyên wê di warên civakî,
ramyarî, rewşenbîrî û netewperestî de ew xatûna pênûs û peyva azad û serbest e,
wê pêşengiya jinan di warê rojnamevaniyê de kiriye û di pey wê re karwanê keç û
jinên Kurd ên nivîskar û rojnamevan hêztir dibe.. Bi hilkeftina Roja
Rojnamegeriya Kurdî, me xwest em hinekî giringiyê bidin pêşenga jinan di vî
warî de.
Belê.. Di dîroka  rojnamegeriya kurdî de navên tu jinên Kurd ên nivîsevan di çapemeniyên kurdî de yên berî Hawarê derketine de nînin; beşdariya R.Bedirxan di  wê kovarê de weke nivîskareke jin gaveke nû bû, ji ber wê jî em karin bibêjin ku R.Bedirxan yekem rojnamevana Kurd bû, û wê xanima qedirgiran wek rojnamevan rê ji jinên Kurd re vekir ku di vî warî de bixebitin û bi ser kevin.
Di sala 1935an de bi Mîr Celadet Bedirxan re dizewice û herweha qonaxeke nû di jiyana wê de vedibe, hingê sê sal di ser derketina kovara Hawarê re derbas bûbûn, nivîskara nemir bi kurdiyeke xewrû û bi tîpên latînî tê de dest bi weşandinê dike,  daxwaza wê ya yekem di jiyanê de hişyarkirin û pêşxistina netewa wê ye, jiyana wê ya niştimanî pir berfireh û kûr e, ew cihê serbilindî û şanaziyê ye, wê bi aramî û bihnfirehiya xwe dest datanî ser hemû aloziyên jiyanê,  û gelek nivîs û gotar di kovarên erebî de jî weşandin. Di nav berhemên wê de gelek pirtûk û werger hene.
R.Bedirxan di nivîsên xwe de giringiyê dide erka jina Kurd, rola wê di civakê de bilind dinirxîne û dibêje: “Mêrên ku qedera miletan di destên xwe de digirin li ber destên jinan xwedî dibin.”
R.Bedirxan karê jina Kurd ne tenê kebanî û xwedîkirina zarokan dibîne, li ba wê karê jinan ê giring li dijî nezanînê ye, lewre wê her hewil dida ku şîretan  li jinên Kurd bike, di gotara xwe “Kebanî û Mamoste” ya ku di kovara Hawar hejmara 27an de hatibû weşandin ji jinên Kurd re dibêje, ku dibistanên Kurdan tune ne, lewra divê mal bibe perwerde, dibistan û fêrgeh û weha dinivîse: “Dijminê me ê mezin, ê mezintir nezanî ye. Divêt em şerê wî dijminê xedar bikin. Di vî şerî de jî ji me jinên Kurdmanc re divêt ko arîkariya mêrên xwe bikin, zaroyên xwe bielimînin xwendin û nivîsandinê û wan ji nexeşiya nezaniyê xelas bikin”. Bêguman di vê xebata perwerdehî de rola welatperweriyê jî ji bîr nake, ew dibîne ku nexweşiyên civaka kurdî bi xwendin û zanînê derman dibin,  bi dengekî bilind û zelal weha bang dike: “Xwehên min ên delal, her wekî hûn jî dizanin derdê netewa me yê mezin û xedar ne zanîn e. nezanîn nexweşiyek e, û dermanê wê zanîn e. Nik netewên xwedan hikûmat û dezgeh vê nexweşiyê de nexweşxaneyên taybet de derman dikin û ji wan nexweşiyan re dibêjin dibistan, mamoste bijîşkên wan nexweşxanan e”. 
 
Rojnamevan jiyana  malê dişopîne, ji jinan re xuya dike ku  xweşî û bextiyarî ne pere, qesr û kişwer in, belê xweşî û dewlemendî gotina xweş, danûstandina baş, kar û xebata ku mirov ji netew û welatê xwe re bike ye, ew di kurtenivîsa xwe JIN Û BEXTIYARIYA MALÊ de weha dinivîse: “Gelek jin hene, bawer dikin ko rehetî û xweşiya malê bi pere û dewlemendiyê ye, lê ne we ye. Seadet û bextiyarî ne ji dewlemendan bi tenê re ye. Xincikên belengazan hene ko seadet û bextiyarî, ji qesra dewlemenda çêtir û bêtir, tê de qerar digirin û bi rehetî cih dibin“.
Di sala 1944an de li ser navê jinên Sûriyê li Misirê beşdarî kongra Jinên Cîhanê bû. Û di sala 1971an de berê xwe da Kurdistana Başûr, û li ser daxweza rêzdar Mustefa Barzanî li bajarê Hacî Imran Hevgirtina Jinên Kurd avakir.
Jibilî zimanê Kurdî R. Bedirxan bi Tirkî, Erebî, firensizî, Îngilîzî û Elmanî dizanî.
 

شارك المقال :

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

اقرأ أيضاً ...

Salih Cefer



Qedexebûna zimanê kurdî bi salên dirêj bû sedema paşketina hemû cûreyên wêjeya kurdî û bi taybetî jî ya zaravayê kurmancî.
Tevî ku di van salên dawî de li gelek alîyên Kurdistnê rewşa wêjeya kurdî (kurmancî) bi pêşve çûye jî, lê hîn pêwîstîya bi pêşveçûnên bêtir heye.
Kanîyên pêveçûnê pirin, yek ji wan…

Ebdûlazîz Qasim

 

Ji demê hatina Ehmed El-Şerih li ser desthilata Sûriyê, piştî hilweşîna rejîma Esed di 8ê çileya sala borî de û heta îro, bi carekî rewş û rastiya Sûriyê ya civakî, cugrafî, siyasî, etnîkî û olî tê paşguh xistin, bi taybetî hebûna gelê Kurd bi carekî tê paşguh xistin, her bigire…

Amadekirin û kurmacîkirina tekstên stiranan: Ednan Bedreddin

 

Mezher Xaliqî yek ji navdartirîn hunermendn kurd ên sedsala bîstan e. Ew di sala 1938 an de weke zarokê malbateka kurd a oldar li Sune (Sanandaj) hatiye jiyanê. Behremndiya Xaliqî di warên goranîgotin û werzişê de ji salên dibistana seretayî ve derketine pêş. Her di…

Ebdûlazîz Qasim

Di dîroka navçeyê de, hîç erdnîgariyek bi navê Tirkiyê nîne, û deweta Tirkiya li ser sextkariya dîrokê û talankirin, qirkirina Kurd, Ermen û Yonaniyan û herwiha li ser dagîrkirina beşeke mezin ji xaka kurdistan, Yonanîstan, Qubirstan û Ermenistanê hatiye avakirin.

Projeyên Tirkan her ji destpêka xwe ve û heta…