Bihrî Bênijvêca Miksê para şêr ji helbestên min sitand , min 15 helbest piştî festivalê hûnandin û 12 ji wan bûn sitiran heta niha ez wan sitiranan ji xwe re dibêjim û li xwe guhdarîdikim bi omêda dîtina dilbera xwe Miksê careke din îca belkî ew li min guhdarbê dengê min bighê her devera Wanê lê mixabin dengê min tevlî germîya peyvan û zîzbûna tembûra min dengê min ne yê sitiran bêjan e ev jî nimûne ji wan in:
1- gulşen e Miksê
………
Wan bihişt e kulîlk mişt e
Gol tenişt e kelh li pişt e…gulşen e Mîksê
………
Wan bihişt e kulîlk mişt e
Gol tenişt e kelh li pişt e…gulşen e Mîksê
Çemê har e cih û war e
Ava sar e dehl û dar e… gulşen e Mîksê
Ava sar e dehl û dar e… gulşen e Mîksê
Çiya şîn in wek wê nî in
Mel zêrîn in bi hêlîn in…gulşen e Mîksê
.
.
.
Qesra Nacî mîna tacî
Dû li bacî şên dida cî… gulşen e Mîksê
…….
2- Ez çûme Miksê
Mel zêrîn in bi hêlîn in…gulşen e Mîksê
.
.
.
Qesra Nacî mîna tacî
Dû li bacî şên dida cî… gulşen e Mîksê
…….
2- Ez çûme Miksê
Ez çûme Miksê bextewer
Min xwest ku lê bim bê veger
Rojek mi çû geşt û bi ger
Rojek bi aheng û semer
***
Ez çûm bi doza festival
Min dî li wir kak û heval
Mîksê di ser de bû keval
Sor û sipî hem keske zer
***
Şahê tilûran lê re bû
Dengê bilûran pê re bû
Sînga civatê jê re bû
Wî dan semayê dar û ber
…..
Min xwest ku lê bim bê veger
Rojek mi çû geşt û bi ger
Rojek bi aheng û semer
***
Ez çûm bi doza festival
Min dî li wir kak û heval
Mîksê di ser de bû keval
Sor û sipî hem keske zer
***
Şahê tilûran lê re bû
Dengê bilûran pê re bû
Sînga civatê jê re bû
Wî dan semayê dar û ber
…..
3-Miksê
.
Bi goman û bi pirsê
Bi sawîr û bi tirsê
Bi şadî û bi xirsê
Bûme dîdarê Mîksê
***
Çepkê pelên Spîndar
Lîlelîle çemê har
Çipeçipa tava sar
Silav da warê Mîksê
***
Di himbêza çiya de
Di nav gul û giya de
Li bin siya biya de
Dike xew şarê Mikes
…..
4- dînê Şaxê û Miksê
….
Evînk gwir dilê min xist ji biskê bê ji şanê bê
Li min bada perî û mist zehî ew mist ji Wanê bê
Derê dil min vegirtî sist seba naz û ciwanê bê
Li bendî derb bi tîr û bist bi vîn can û giyanê bê
**
…
Li xewnek Xavesorê bim li ber çavê kiyanê bê
Li Xoşabê li dorê bim li ber bihna rihanê bê
Li ber zulmê û zorê bim wekî hingiv ji şanê bê
Li cem horî li korê bim li ber ebrû kevanê bê
….
5-Miks û Wan
.
.
Bi goman û bi pirsê
Bi sawîr û bi tirsê
Bi şadî û bi xirsê
Bûme dîdarê Mîksê
***
Çepkê pelên Spîndar
Lîlelîle çemê har
Çipeçipa tava sar
Silav da warê Mîksê
***
Di himbêza çiya de
Di nav gul û giya de
Li bin siya biya de
Dike xew şarê Mikes
…..
4- dînê Şaxê û Miksê
….
Evînk gwir dilê min xist ji biskê bê ji şanê bê
Li min bada perî û mist zehî ew mist ji Wanê bê
Derê dil min vegirtî sist seba naz û ciwanê bê
Li bendî derb bi tîr û bist bi vîn can û giyanê bê
**
…
Li xewnek Xavesorê bim li ber çavê kiyanê bê
Li Xoşabê li dorê bim li ber bihna rihanê bê
Li ber zulmê û zorê bim wekî hingiv ji şanê bê
Li cem horî li korê bim li ber ebrû kevanê bê
….
5-Miks û Wan
.
Roja berê min ketye Wan
Derd û kulê min qet neman
Şahî ketin dil lê vedan
Hawîr bizav û berxwedan
***
Wanê liyanek bû li hiş
Gava mi dî jev çûye giş
Gol û çiya gewd û giriş
Xizm û kesê genc û ciwan
***
Mi go ( gelo ev Wan e Wan)?
Yaxud xeyalek tê civan
Ez lê behîtim bê livan
Şarê ku rabû ser piyan
Derd û kulê min qet neman
Şahî ketin dil lê vedan
Hawîr bizav û berxwedan
***
Wanê liyanek bû li hiş
Gava mi dî jev çûye giş
Gol û çiya gewd û giriş
Xizm û kesê genc û ciwan
***
Mi go ( gelo ev Wan e Wan)?
Yaxud xeyalek tê civan
Ez lê behîtim bê livan
Şarê ku rabû ser piyan
wan ji ser riya Edremîtê
Wan
Hotêla Şahmaran ji dûr Sîpanê Xelatê xuya ye
6- Miks û Şaxê
….
Hîna serî mestîn e lê
Can û giyan pir tîn e lê
Mîksê revandim, sîne lê
Şaxê şiyarkir bîne lê
***
Ser basikê mel çûme wir
Teyrê Feqîh rada xwe fir
Arê dilê min hil û gwir
Şaxê mi rah û xwîn e lê
***
Ber xuşxuşa Kanyasipî
Mat û begem mam çesipî
Wanê bihiştek gol li pî
Şaxê û Mîksê cêwî ne
….
….
Hîna serî mestîn e lê
Can û giyan pir tîn e lê
Mîksê revandim, sîne lê
Şaxê şiyarkir bîne lê
***
Ser basikê mel çûme wir
Teyrê Feqîh rada xwe fir
Arê dilê min hil û gwir
Şaxê mi rah û xwîn e lê
***
Ber xuşxuşa Kanyasipî
Mat û begem mam çesipî
Wanê bihiştek gol li pî
Şaxê û Mîksê cêwî ne
….
7- Miks xetîr e
.
Miksê pelatînka ciwan
Nav bexçekî deryaça Wan
Perwaz e ber kan û cuwan
Danî li ser dara ziman
**
….
…
Miksê kevoka aştiyê
Danî li jora keştiyê
Keştî li derya rastiyê
Dunya li pey wê pasewan
**
Miksê xurist û xelk û xak
Bû qibleya dostan û kak
Kurd û cîhan kir destbirak
Turk û Ereb , Firsê iran
…
8- Miksa bedew
…..
Naz û bedew bayê şemal
Sihra xuristê da cemal
Min qet nedî şibh û misal
Miks afirand destê kemal
….
Yezdan nigihdarê wira
Zor û sitem ser gawira
Yê miks bidê ber awira
Dûjeh cihê wî ta zewal
…
9- Miksa nûjen
…….
Winda li çol û beyaban
Bêkes li ber destê biyan
Fermî Xwedayê Mihreban
Çavê mi girt û bû liyan..
…
Şaxê û Mîks û Havesor
Tev bûne kon û keskesor
Em kirne çavê xwe bi dor
Birh û mijank bûn baweşan
…
Ey dilberê , Ey av û av))
Dan cerg û dil misk û gulav
Ser Warzûzê bû xunav
Fermo li ser çav û gulan
…
10- Miksa welat
……
Namek mi rêkir bi şewat
Mîksê cewabek jê nehat
Topê qumêş bo wê xelat
Mîksê kirasek lê nehat
…
…
……
Namek mi rêkir bi şewat
Mîksê cewabek jê nehat
Topê qumêş bo wê xelat
Mîksê kirasek lê nehat
…
…
Pêlek evîna serhedê
Tirsim mi bigrê bernedê
Jarê dilê min berxwedê
Teqez nema jê bê felat
…
Şaxê meded ey Xavesor
Miksê rekih kir bêj û tor
Bazê we ketye dav û tor
Bê tevger û bê kêferat
….
….
…
11- Nacî Begê
….
Tirsim mi bigrê bernedê
Jarê dilê min berxwedê
Teqez nema jê bê felat
…
Şaxê meded ey Xavesor
Miksê rekih kir bêj û tor
Bazê we ketye dav û tor
Bê tevger û bê kêferat
….
….
…
11- Nacî Begê
….
Nacî Orhan
Li mala Nacî beg
Koşkek semawî cî bilind
Şewq daye Miksê mîna find
Xweştir ji qesrê Sind û Hind
Navê xwedî… Nacî begê
**
Miksê kulê wî pirkirin
Lê wî bi rê û pir kirin
Min jêr tika û sirkirin
Gava mi dî… Nacî begê
**
Ser çok tewandin bejn û ser
Hember nivîser lêkoler
Nevyê Feqîhê şaheser
Bê ser sedî … Nacî begê
Şewq daye Miksê mîna find
Xweştir ji qesrê Sind û Hind
Navê xwedî… Nacî begê
**
Miksê kulê wî pirkirin
Lê wî bi rê û pir kirin
Min jêr tika û sirkirin
Gava mi dî… Nacî begê
**
Ser çok tewandin bejn û ser
Hember nivîser lêkoler
Nevyê Feqîhê şaheser
Bê ser sedî … Nacî begê
…
12-Vîna Miksê
Dîwane bû du car û sê
Sewda û dil venahesê
Du rojan dî ket qefesê
Bihrî di nav vîna Mîksê
…
Ser danîye ser çoka Wan
Artos û Ehrek pasewan
Xavesor û Şaxa ciwan
Dibin germ bi tîna Mîksê
****
Ew deryaça bi pêl û pêt
Keyîs û kohê Girapêt
Berfa serê Sîpan dibêt
Ba û baweşîna Miksê
….
13-
Xewna Wan û Mîksê…..
Xewna Wan û Mîksê…..
Ketim xewna riya Wanê
Mi dî Gulşen û Bêjanê
Li xan tev waliyê Wanê
Bo xêrhatin, silavdanê
Mi dî Gulşen û Bêjanê
Li xan tev waliyê Wanê
Bo xêrhatin, silavdanê
Hotêla Şahmaran
***
Mi dî Dengîr û Hêlînê
Mi dî millet dilîlînê
Bi pêl derya bi lezgînê
Kel û dêrê li hev tînê
**
Mi dî Nacî bi laqirdî
Mi dî Nusret kurê cindî
Li ser linga ne berbendî
Li pêşya destek û bendî
**
Mi Diclê dî Ferat pêre
Şetê Kurd çêdikin lêre
Nisêbîn hat bi qulpê re
Feqîh armanc e serdêr e
…
14-Miks û Nûrdiz
Mi Diclê dî Ferat pêre
Şetê Kurd çêdikin lêre
Nisêbîn hat bi qulpê re
Feqîh armanc e serdêr e
…
14-Miks û Nûrdiz
Piştî felek em kirne der
Binxet weravt can û ceger
Dil hesret û sîng tev keser
Wanê birûsk da go veger
…
…
Ez çûme hêla Nûrdizê
Baxê şilan û nirgizê
Lanê xezal û mamizê
Bilîsava ya mat li ser
….
……
15- Miks û Bilîsava
Bi sûnd dayê bi ava te
Bi derya û Xuşaba te
Mebest herdem delava te
Dikim kar û bizava te
**
Ji sînorên bi xef mayîn
Kelem têlên dirih dayîn
Vekir min rê ji nû zayîn
Ji dûr hatim Silava te
**
Binxet weravt can û ceger
Dil hesret û sîng tev keser
Wanê birûsk da go veger
…
…
Ez çûme hêla Nûrdizê
Baxê şilan û nirgizê
Lanê xezal û mamizê
Bilîsava ya mat li ser
….
……
15- Miks û Bilîsava
Bi sûnd dayê bi ava te
Bi derya û Xuşaba te
Mebest herdem delava te
Dikim kar û bizava te
**
Ji sînorên bi xef mayîn
Kelem têlên dirih dayîn
Vekir min rê ji nû zayîn
Ji dûr hatim Silava te
**
Serî deynim serê sîpan
Li ber gol û li kelha Wan
Li Miksê cem Feqê Teyran
Li Şaxê nav Girava te
**
Li ber gol û li kelha Wan
Li Miksê cem Feqê Teyran
Li Şaxê nav Girava te
**
Ji Havasor herim Nûrdiz
Gevêzbim nav giya himbiz
Kulîlk û gul şilêr , nirgiz
Li nav bihn û gulava te
…….
Gelo bi hûnandina van helbestan min mafê Miksê û Wanê da wan yan hestekî bihriyan berê di nava min de bû hate der?
Belê min dixwest mafê wan jî bidim û hestê di nava xwe de valabikim bi pel û xame yên vê heyamê bê kar dimînin.
Gevêzbim nav giya himbiz
Kulîlk û gul şilêr , nirgiz
Li nav bihn û gulava te
…….
Gelo bi hûnandina van helbestan min mafê Miksê û Wanê da wan yan hestekî bihriyan berê di nava min de bû hate der?
Belê min dixwest mafê wan jî bidim û hestê di nava xwe de valabikim bi pel û xame yên vê heyamê bê kar dimînin.
Ez geriyam li navê Miksê di Enternêtê de heta ez giham malpera fermî ya qaymeqamiya Miksê Ku navê wê niha Bahçesaray e û min çend rûpel ji zimanê Turkî wegerandin zimanê Kurdî weke wêneyên panoramake dîrokî ji Miksê re û bi demê re çi hatiye serê wê û ketiye bin destê kê, girêdayê kîjan parêzgehan û navçeyan bûye û çi deshelatî ketine wî bajarokê delal ev jî deqa wan rûpelê malpera qaymeqmiya Miksê piştî min wergerndin Kurdî:
(
Miks.. bajarê ilhama wergerî zanînê..
(
Miks.. bajarê ilhama wergerî zanînê..
Mukusa derdikevê pêş çi bi perwerdiya resen, çi bi afirandina helbestvan û tor û çi bi begîtiyên tarîn di dîroka Kurdan de xwedî cihekî giring e.di dibistanên mîna dibistana Mîr Hesen Welî, dibistana Arwasî , dibisana Feqîyê Teyran de gelek nasyar, zanyar û şagirt afirandin.
Rojhilatnasê Ûrisî: I. Orbellî navbera salên 1911-1912 an de li vir geriya di warê Etnografî de bi kar û lêkolînên zanyarî rabû.Ev kar piştî mirina I.Orbellî bi navê (Di Mukusê de Folklor û jiyan )hate weşandin.Feqiyê Teyran (1590-1660)* giringtirîn helbestvan û nasyarê toreya Kurdî ye li Mukusê gundê Warezûzê hatiye dunyayê. Feqiyê Teyran yê perwerdiya xwe li Mukusê birîye pey re bû helbestvanek ku nazîre li ser helbestên wî bên nivîsandin, û gelek behsa wî bê kirin.Mukusa bi navê Feqiyê Teyran ve mînak e navdengê wê çû.
Zimanzanê binavûdeng Mela Elîyê Teramaxî jî nivîserê berhemekî bi navê(Tesrîfa Kurmancî) li ser zimanzanî û rêzimana zimanê Kurdî li Mukusê gundê Termaxê hatiye dunyayê. Bi perwerdiya ku li vir birî ve, pey re bi pirtûka xwe ve ya nivîsandî bû navekî li pêş di lêkolînên zimanê Kurdî de.
Widaî jî(1790-1850?) yek ji giringtirîn helbestvanên dîwan yê toreya Kurdî kilasîk navek e navûdengî sitandiye bi nivîsandina berhemên xwe ve Widaî yê katib li cem Şeyxî Beg mîrek ji yên Mukusê bala gelek lêkolerên tore kişand bi bêja xwe ya toreyî teybetî û uslûbê xwe ve.
Di sedsala bihûrî de bi teybetî di nav Kurdên Istanbolê de yek ji damezerên Cemiîyeta Kurd Tealî yê dengekî mezin pê ketiye Hemze yê Mukusî(1892-1958) jî xwedî cihekî awarte ye di dîroka çand û weşana Kurdî de.Hemzeyê Mukusî yê perwerdiya xwe bire serî di dibistana Mîr Hesen Welî û Horhorê de, şûnde jî di zanîngeha Istanbolê de bû derçûyê şaxê Tore û zimanê Farisî.
Hemzeyê Mukusî ku perwerdiya ziman û toreya Kurdî dida cara yekemîn di tarîxa Kurdî de Mem û zîn li Istanbolê weşand. Ji bo vî berhemî pêşgotinek pir giring nivîsand û lê zêde kir, di eynî demê de Hemzeyê Mukusî fêr dibû li ber destê zanayaê mezinê wê çaxê Bediîuzzeman Seîdê Nursî di dibistana Horhorê de.
Mukus bi van çend mînak navên diyarkirî ve
di dirêjahîya dîrokê de bû navenda zanyarî , nasyarî û pendyarîyê.
Mukus bi çiyayên xwe yên bilind ve yên bûn ilhama helbesta ey av û av ya Feqiyê Teyran bi çemê xwe yê xuşexuş ve îro jî cihekî berdewam e li meqseda hezkirêyên xurstê.
Rojhilatnasê Ûrisî: I. Orbellî navbera salên 1911-1912 an de li vir geriya di warê Etnografî de bi kar û lêkolînên zanyarî rabû.Ev kar piştî mirina I.Orbellî bi navê (Di Mukusê de Folklor û jiyan )hate weşandin.Feqiyê Teyran (1590-1660)* giringtirîn helbestvan û nasyarê toreya Kurdî ye li Mukusê gundê Warezûzê hatiye dunyayê. Feqiyê Teyran yê perwerdiya xwe li Mukusê birîye pey re bû helbestvanek ku nazîre li ser helbestên wî bên nivîsandin, û gelek behsa wî bê kirin.Mukusa bi navê Feqiyê Teyran ve mînak e navdengê wê çû.
Zimanzanê binavûdeng Mela Elîyê Teramaxî jî nivîserê berhemekî bi navê(Tesrîfa Kurmancî) li ser zimanzanî û rêzimana zimanê Kurdî li Mukusê gundê Termaxê hatiye dunyayê. Bi perwerdiya ku li vir birî ve, pey re bi pirtûka xwe ve ya nivîsandî bû navekî li pêş di lêkolînên zimanê Kurdî de.
Widaî jî(1790-1850?) yek ji giringtirîn helbestvanên dîwan yê toreya Kurdî kilasîk navek e navûdengî sitandiye bi nivîsandina berhemên xwe ve Widaî yê katib li cem Şeyxî Beg mîrek ji yên Mukusê bala gelek lêkolerên tore kişand bi bêja xwe ya toreyî teybetî û uslûbê xwe ve.
Di sedsala bihûrî de bi teybetî di nav Kurdên Istanbolê de yek ji damezerên Cemiîyeta Kurd Tealî yê dengekî mezin pê ketiye Hemze yê Mukusî(1892-1958) jî xwedî cihekî awarte ye di dîroka çand û weşana Kurdî de.Hemzeyê Mukusî yê perwerdiya xwe bire serî di dibistana Mîr Hesen Welî û Horhorê de, şûnde jî di zanîngeha Istanbolê de bû derçûyê şaxê Tore û zimanê Farisî.
Hemzeyê Mukusî ku perwerdiya ziman û toreya Kurdî dida cara yekemîn di tarîxa Kurdî de Mem û zîn li Istanbolê weşand. Ji bo vî berhemî pêşgotinek pir giring nivîsand û lê zêde kir, di eynî demê de Hemzeyê Mukusî fêr dibû li ber destê zanayaê mezinê wê çaxê Bediîuzzeman Seîdê Nursî di dibistana Horhorê de.
Mukus bi van çend mînak navên diyarkirî ve
di dirêjahîya dîrokê de bû navenda zanyarî , nasyarî û pendyarîyê.
Mukus bi çiyayên xwe yên bilind ve yên bûn ilhama helbesta ey av û av ya Feqiyê Teyran bi çemê xwe yê xuşexuş ve îro jî cihekî berdewam e li meqseda hezkirêyên xurstê.
Muslih sezer
Wan-2010
* Ev dîrok li ser kêla Tirba Feqiyê Teyran wisa ye ( 1561-1644) .
Dîroka Bahçeserayê..
Wan-2010
* Ev dîrok li ser kêla Tirba Feqiyê Teyran wisa ye ( 1561-1644) .
Dîroka Bahçeserayê..
Derveyî dîroka kilasîk ya hevbeş ya Hawza derya Wanê dîroka Bahçeserayê ya teybet dighê sedsala 6 an
Cara yekemîn di nivîsên dîrokî de navê Bahçeserayê (Miks) bi navên Moks yanjî Mokk weke mîrnişînek girêdayî şahnişîna Vaspûrakan derdikevê hemberî me.
Di dema pêşrewê Ebasî Mutewkkil de(847-861) Moks di nav bajarên vaspûrakan de tê destnîşankirin . di destpêkên sedsala dehan de mirê Moksê Zapranîk bi hêzên şahnişîna Vaspûrakan ve dijî imperatorê Bîzentî Basîl beşdarî şer bûye.di sala 1064 an de Mukus ya ketî bin destê Melikşah kurê Sûltar Alparslan de heta sala 1548 an bi dor kete bin parastina Axlatşahan, Eyyûbîiyan, Selcûqên Anadolê, Karakoyunlular**, Akkoyunlular*** û Sefewîyan.
Di sala 1539 an de bi bindestxistina Wanê ji aliyê sultan Suleymanê Qanûnî ve Mukus kete bin parastina impertoriya Osmanî. Lê ji sedama vekişîna hêzên Osmanî ji herêma Wanê ji ber nakokiyên ku derkertin holê bi şahê Nemsa re Mukus dîsa kete bin desthelatiya Sefewî de . dû re di sala 1549 an de bi vegerandina dewleta Osmanî ji Wanê re carek din bo destneguhertinê Mukus ktete bin kargêriya osmanî de.
Di sedsala 17 an de di parvekirina rêvebira Osmanî Mukus ne diyarbû behra kê ye bi şêweyekî boş hatibû hiştin (der-taserruf).
Piştî fermana rekxistinê guhertinên ku bûn di rêvebirîya Osmanî de , ji hol rabûna kargêriya mîrate de rê û resmên begitî ya Mukusê bi dawî hat.di destpêka sedsala 19 an de ji sedema qelsbûna rêvebira osmanî sala 1818, 1829 û bi teybetî 1843,1846 hinek komikên Ermenîyan serê xwe hildan.
Di destpêka sedsala 20 an de tevlî ku Osman paşa di sala 1855 an de ewleyî pêkanîbû jî di heyama dagirkirina Ûrisan de serhildanan berdewam kir û komkujî çêbûn.
Heta serhildana dawî gelê ji Ermenîyan, Kurdan û Turkan pêktê di Behçeseray de(Miks) bihev re mil bi mil jiyan.
Piştî rêxistinê Mukus bû weke navçeyekê alay ya Şatak(Çatak) ( Şaxê) ku girêdayî Beylerbeylikê ya Wanê . Di sala 1922 an de ji Çatakê hat sitandin û dan Gavaşê , û şûn de bû girêdaya qeza Perwarî ya Sêrtê , di sala 1946 an de dîsa dane Gavaşê . di sala 1987 an de bi navê Bahçesaray bû piçûktirîn qzaya Wanê).
Cara yekemîn di nivîsên dîrokî de navê Bahçeserayê (Miks) bi navên Moks yanjî Mokk weke mîrnişînek girêdayî şahnişîna Vaspûrakan derdikevê hemberî me.
Di dema pêşrewê Ebasî Mutewkkil de(847-861) Moks di nav bajarên vaspûrakan de tê destnîşankirin . di destpêkên sedsala dehan de mirê Moksê Zapranîk bi hêzên şahnişîna Vaspûrakan ve dijî imperatorê Bîzentî Basîl beşdarî şer bûye.di sala 1064 an de Mukus ya ketî bin destê Melikşah kurê Sûltar Alparslan de heta sala 1548 an bi dor kete bin parastina Axlatşahan, Eyyûbîiyan, Selcûqên Anadolê, Karakoyunlular**, Akkoyunlular*** û Sefewîyan.
Di sala 1539 an de bi bindestxistina Wanê ji aliyê sultan Suleymanê Qanûnî ve Mukus kete bin parastina impertoriya Osmanî. Lê ji sedama vekişîna hêzên Osmanî ji herêma Wanê ji ber nakokiyên ku derkertin holê bi şahê Nemsa re Mukus dîsa kete bin desthelatiya Sefewî de . dû re di sala 1549 an de bi vegerandina dewleta Osmanî ji Wanê re carek din bo destneguhertinê Mukus ktete bin kargêriya osmanî de.
Di sedsala 17 an de di parvekirina rêvebira Osmanî Mukus ne diyarbû behra kê ye bi şêweyekî boş hatibû hiştin (der-taserruf).
Piştî fermana rekxistinê guhertinên ku bûn di rêvebirîya Osmanî de , ji hol rabûna kargêriya mîrate de rê û resmên begitî ya Mukusê bi dawî hat.di destpêka sedsala 19 an de ji sedema qelsbûna rêvebira osmanî sala 1818, 1829 û bi teybetî 1843,1846 hinek komikên Ermenîyan serê xwe hildan.
Di destpêka sedsala 20 an de tevlî ku Osman paşa di sala 1855 an de ewleyî pêkanîbû jî di heyama dagirkirina Ûrisan de serhildanan berdewam kir û komkujî çêbûn.
Heta serhildana dawî gelê ji Ermenîyan, Kurdan û Turkan pêktê di Behçeseray de(Miks) bihev re mil bi mil jiyan.
Piştî rêxistinê Mukus bû weke navçeyekê alay ya Şatak(Çatak) ( Şaxê) ku girêdayî Beylerbeylikê ya Wanê . Di sala 1922 an de ji Çatakê hat sitandin û dan Gavaşê , û şûn de bû girêdaya qeza Perwarî ya Sêrtê , di sala 1946 an de dîsa dane Gavaşê . di sala 1987 an de bi navê Bahçesaray bû piçûktirîn qzaya Wanê).
** Karakoyunlular.. nijadek e wergera wê nizanim ji ber ku ev zarav e lê wata wê veqetandî kara=reş, koyun=mih
Wisa dibê xwediyên miha reş
*** Akkoyunlular ew jî wisa dibê xwediyên miha sipî ew jî nijadek in .
Wisa dibê xwediyên miha reş
*** Akkoyunlular ew jî wisa dibê xwediyên miha sipî ew jî nijadek in .
Ji Jêderên nivîsê: Bahçesaray Kaymakamlığı Resmi Web Sitesi/ Feqiye Teyran Kültür Festivali miks.mht
