Rewşenbîrî çiye…? Rewşenbîr kiye…? Rewşenbîrê kurd kiye…?

Xalis Msewer

1- Rewşenbîrî çiye
Peyva rewşenbîr û bi latînî(Celture), ji çandiyê û şikenandina qada bûr hatiye lêkbirrîn, û mîna wê jî şikenandina nezaniya mirovên nexwendî û cêhil, û amedekirina wî ji ronî û şewqa zanyaryê re.
Zanyarê mezin (Taylor), rewşenbîryê didenasîn û dibêje: (rewşenbîrî ew lêkdana bitemametiye, ku êbistmolocî, û ol û mîtolocya, û huner, û rewişt, û yasa, û kelepûr, di bin siya wê de cih digrin.Û çi adat û teqalîd û lebatên, ku mirov mîna endamekî civakêye bi dest dixe).

Evna tê wê mane ku ew kesê rewşenbîr, xwedê sînga wî ji roniya zanistê re vekiriye, û tarîbûna nezanyê li ser çav û mejyê wî daye alî, ku karîbû piştî westandin û rêwîtiyeke dûr û dirêj, ji çemê rewşenbîryê têr vexwe. Ji ber wilo navê rewşenbîran bûye ronakbîr, ku di şevên tarî de dibin mûm û finer li pêşya miletên xwe vêdikevin û ronî didin. Tê gotin jî, ku pêwendiyek diyalektîkî, di nav bera zanyaryê û hişyar bûn û xwenasînê de heye, çiqasî mirov zanyarya xwe zêdebike, hevqasî jî hêşyar dibe, û xwe ji memleketa heywanatiyê bi dûrdixe, û kare di gola mirovantiyê û şahrestanyê de melevaniyê dike.         

2- Rewşenbîr kiye
Rewşenbîr ewe yê ku hişyarbûneke xurt di mejyê wî de hatibe bi cihkirin, û nerîna wî ya siyasî kûr û dirêj bibe, û giyanê fîdakaryê vêre xurt bûe, û karê xwe bicih bêne, û bi bûyerên milet ve hatibe girêdan
Û li pêşya miletê xwe bilive, û bi êş û derdên vî miletî ve pir hatibe girêdan, kun (Lênin) jî, ji berê de gotiye:(Rewşenbîr çavên miletên xwene).
 Bablo Nîroda jî dema jê pirskirne: Tû helbestvane tu girêdaye bi êşên miletê xwe ve yan na…?. Gotiye:(Tu daxwazên min yê mizin nînin, ji bilî wê dixwaza min, ku ez bi helbestên xwe xizmeta xelkê bikim, mîna min mîna nanpêj ji nanê xwereye, û mîna xerat ji masêreye). Bi kurtê karim rewşenbîr weha bipesinînim, ûwezîfedarbikim.      

3- Rewşenbîrê kurd kiye
Ez dibînim ku divabe rewşenbîrê kurd çave miletê xwebe, û ji kelepûra miletê xwe têr vexwe, (wehî) û bi eqlaniyet, û bi mehiyekî vekirî, û kultûra azad û rizgarkirin, û bi ramanên berxwedanê ve gava bavêje, û nehêle ku diyardeya ji hevketin û nezanî û xurbet têkeve nav civaka kurdî de, û ramanên berxwedanê daxe nav milet, û fikr û ramanên çewt û nerast ji nav milet bi nivîsarên xwe bide alî, û ramanên istiratîcîk di nav de kûrbike, û civaka xwe li pêşbixe bi herdû beşan netewî û civakî.  û mîna helbestvasnê espanî yê herî bi nav û den Fidrîko Garsya Lorka dibêje: (Gereke hunermend di rojên zehmet de, bi miletê xwe re bigirî û bikene, gereke em dev ji gulên zenbeqê berdin û ta bi newqê di nav heryê de biçikin, ku em karibin bi wan kesên li zenbeqa digerin alîkarbin).
Ramyarê îtalî Giramşî jî dibêje:( Rewşenbîr di binyata jorî de, ji her teşkîla abûrî – civakî de, aliyek serekanenin).   Lê dibêjim: rewşenbîr tevlî vê û wê, ewin dil êşên netewa xwene û navnîşanên guhertin û rabûn û hişyarbûna welat û miletê xwenin, pîvanên şaristanî û pêşveçûna wanin, di nav netew û welatên din de hilgirê nameya milet û welatin.